Сәуле Досжан өмірбаяны — толық ақпарат, шығармашылығы, қызметі

19 hours ago

9 3 minutes read

Қазақ әдебиетінің кең өрісінде өзіндік орны бар ақын, жазушы, журналист, қоғам қайраткері Сәуле Досжан — тәуелсіздік кезеңіндегі ұлттық әдебиеттің жарқын өкілдерінің бірі. Оның шығармалары қоғамдағы әлеуметтік мәселелерді, жеке адамның жан қасіреті мен үмітін, ұлттық құндылықтарды терең бейнелеуімен ерекшеленеді. Ол – заманауи қазақ прозасының айрықша тұлғасы. Проза, поэзия, публицистика және қоғамдық қызметтің қай саласында болсын, Сәуле Досжан өзіндік жаңалық, ерекше бағыт қалыптастырды.

Бұл мақалада оның балалық шағынан бастап шығармашылық жолына, журналистік тәжірибесіне, қоғамдық қызметіне, әдеби мұрасына дейін жан-жақты талданады.

Балалық шағы мен отбасы

Сәуле Магазбекқызы Досжан 1959 жылы Алматы облысы, Ұйғыр ауданы, Ақтам ауылында дүниеге келген. Қазақы ортадағы ауыл баласы ретінде оның балалық шағы табиғатпен етене, салт-дәстүрге бай, қарапайым тіршілікпен қатар өрбіді. Осындай ортада өскен болашақ қаламгердің дүниетанымы да ерте қалыптасты: ауыл өмірінің тынысы, қарапайым адамдардың тағдыры, табиғат пен адамның үндестігі оның қаламына жиі арқау болды.

Отбасындағы тәрбие қазақы мәдениетке, еңбекқорлыққа, жауапкершілікке негізделген еді. Ата-анасы балаларының білім алуына ерекше мән берген. Сәуле де кішкентайынан кітапқа құмар, өлеңге жақын болып өсті. Мектеп қабырғасында-ақ өлең жазып, аудандық газеттерге шағын мақалалар жариялап жүрген дарынды бала ретінде танылды.

Ол Ақтам ауылындағы мектепте оқып, оны үздік бағамен тәмамдайды. Ерте жастан білімге құштарлық, ізденіс, әдебиетке қызығушылық – оның болашақ өмір жолының бағыт-бағдарын айқындаған негізгі факторлар еді.

Білім жолы

Мектептен шыққан соң Сәуле Досжан үлкен қалаға аттанып, жоғары білім алуды мақсат етеді. Оның алғашқы таңдауы – журналистика саласы. Өйткені ол сөз өнерін, ақпарат тарату мен қоғаммен байланысуды кәсіби деңгейде меңгергісі келді.

Ол әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетіне оқуға түсіп, оны 1980-жылдары аяқтады. Университет қабырғасында жүріп, шығармашылық ортаға белсенді араласты. Поэзия кештеріне қатысып, жастардың әдеби жиындарында өлең оқып, студенттік басылымдардың тұрақты авторына айналды.

Университеттен кейін де білімін тоқтатып қоймай, кейінірек Орталық Азия университетінің заң факультетін бітірді. Бұл – оның қоғам қатынастары, заңдық мәселелер мен мемлекеттік қызмет саласында кәсіби деңгейде жұмыс істеуіне мүмкіндік берген маңызды қадам.

Еңбек жолының басталуы

Журналистика мамандығын игерген жас маман еңбек жолын республикалық басылымдарда бастайды. Ол алғашқы жылдары түрлі газеттерде тілші, корреспондент, кейін редакторлық қызметтер атқарды. Әсіресе қоғамдағы мәселелерді ашық көтеріп, әлеуметтік тақырыптарға батыл барған мақалалары арқылы танылды.

Жас журналистің қалам тербеу өрісі кең болды: ауыл тұрмысынан бастап, мемлекеттік саясат, мәдениет, медицина, білім беру салаларына дейін қамтып отырды. Оның публицистикасы жандылығы, дәлдігі және шынайылығымен ерекшеленді.

Әдеби шығармашылығы

Сәуле Досжан – көп жанрда қалам тербеген суреткер. Оның әдеби мұрасын бірнеше бағытқа бөліп қарастыруға болады:

Поэзия

Сәуле ақындық өнерге жастайынан бет бұрған. Оның өлеңдерінде:

әйелдің нәзік сезімі,
ана махаббаты,
туған жер,
жалғыздық,
адамгершілік мәселелері

жиі суреттеледі.

Поэзиялық кітаптарында оның лирикасы әсіресе тереңдігімен, нәзік интонациясымен ерекшеленеді.

Проза

Сәуле Досжан прозада ерекше табысқа жеткен тұлға. Оның романдары мен повестері оқырман тарапынан үлкен қызығушылық тудырады.

Оның шығармаларында:

тағдыр тауқыметі,
отбасылық құндылықтар,
ұлттық сана,
әлеуметтік әділетсіздік,
психологиялық драмалар
терең қамтылады.

Оның ең көп талқыланған кітаптарының бірі – ана мен бала, өмір мен өлім, тағдыр мен таңдау мәселелерін қозғайтын туындылары.

Кейбір романдары халықаралық деңгейде де танылып, шет тілдерге аударылған. Бұл – Сәуле Досжан шығармашылығының шекара асып, кең аудиторияға жол тартқанын көрсетеді.

Журналистика және публицистика

Ол ұзақ жылдар бойы республикалық газеттер мен журналдарда қызмет атқарды. Журналистикадағы тәжірибесі оның прозасына да тереңдік қосты: адамдар тағдыры, қоғамдағы өзгерістер, әлеуметтік құбылыстар оның көптеген шығармаларына арқау болды.

Қызмет жолы және қоғамдық рөлі

Сәуле Досжан – тек жазушы ғана емес, қоғам қайраткері. Ол мәдениет, тіл, руханият, отбасы құндылықтары, ұлттық тәрбие мәселелерін жиі көтереді.

Өзінің еңбек жолында:

бас редактордың орынбасары,
журнал редакторы,
Қазақ радиосының қызметкері,
Парламент Мәжіліс аппаратында жоғары лауазымды қызметкер
болып еңбек етті.

Бұл кезеңдерде ол мемлекеттік саясат, ақпараттық кеңістік, мәдениет салаларына үлес қосты.

Сәуле Досжан – түрлі әдеби бірлестіктердің, шығармашылық ұйымдардың белсенді мүшесі. Әдеби ортадағы беделі жоғары, жас қаламгерлерге бағыт-бағдар беретін тәлімгер тұлға.

Марапаттары мен жетістіктері

Сәуле Досжан шығармашылығы мен қызметі үшін көптеген марапаттарға ие болған. Солардың ішінде:

Қазақстан Журналистер Одағы сыйлықтары
қоғамдық және мәдени марапаттар
поэзия және проза байқауларындағы жеңістер
мерейтойлық медальдар
«Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» атағы
шығармаларының шет елдік фестивальдерде жүлде алуы

сияқты жоғары бағалар бар.

Оның еңбектері халықаралық әдеби форумдарда да мойындалып, бірнеше шығармасы шет тілдерге аударылып, әлемдік оқырманға жол тартты.

Шығармаларының тақырыптық ерекшелігі

Сәуле Досжан шығармалары неге көп оқылады? Себебі:

1. Адам жанына терең үңілу

Ол адамның ішкі дүниесін, психологиясын шынайы, дәл бейнелейді.

2. Тағдыр мен өмір драмасы

Оның романдары – өмір күресінің, адамның шынайы күйзелісінің айнасы.

3. Әлеуметтік мәселелерді ашық айту

Қоғамдағы әділетсіздік, тұрмыстық қиындықтар, отбасылық проблемалар – оның басты тақырыптары.

4. Ұлттық болмыс пен рух

Туған жер, дәстүр, ұлт мақтаны, шежіре, ана тілі – шығармаларының негізі.

5. Әйел тағдыры

Ол әйелдің ішкі әлемін, қоғамдағы рөлін өте нәзік әрі шынайы суреттейді.

Жеке өмірі

Сәуле Досжан – отбасы құндылықтарын жоғары қойатын тұлға. Жеке өмірі туралы көп ашық айта бермегенімен, оның шығармаларында аналық сезім, отбасы жылуы, үйдің берекесі жиі көрініс табады. Мұның өзі оның жеке өмірінде де отбасы мен бала тәрбиесіне үлкен мән беретінін аңғартады.