Марғұлан Сейсембай өмірбаяны: Бизнес, Қоғамдық қызмет және Мұра
Марғұлан Сейсембай — тәуелсіз Қазақстанның ең танымал әрі көрнекті кәсіпкерлерінің бірі, инвестор, қоғам қайраткері, филантроп және білім беру мен жеке даму саласында белсенді. Оның өмір жолы — қарапайым ауыл баласынан бастап ірі бизнесимпериясын құрып, миллиардтық келісімдерге қол жеткізген, әртүрлі салаларда (ауыл шаруашылығы, қаржы, телекоммуникация, білім, қайырымдылық) әрекетін көрсеткен ерекше үлгі. Сейсембай — бір саланың маманы ғана емес; көпсалалы бизнес құрылымдарының иесі, стратегия құрушылардың бірі, сонымен бірге әлеуметтік жауапкершілікті мойындаған азамат. Оның тағдыры — тәуекел, табандылық, өзгерістер мен қайта өрлеудің үлгісі, ал қызметтері — бүгінгі Қазақстандағы кәсіпкерлік пен қоғамдық белсенділік мәдениетіне ықпал еткен. Сондықтан да оның өмірін, қызметін, көзқарастарын тереңірек қарастыру — қазіргі буын мен жас кәсіпкерлерге маңызды әрі пайдалы. Осы мақалада біз оның өмірінің әр кезеңін — балалық, оқу, бизнес, қоғамдық қызмет, жеке өмір, мұра — жан-жақты талдаймыз.
Марғұлан Сейсембай өмірбаяны
Балалық пен отбасы
Марғұлан Сейсембай 1966 жылы 2 қарашада, Қазақстанның Қарағанды облысындағы Жезқазған аймағында дүниеге келген. Ол — бағаналы рулардың бірі, Найман тайпасының Баганалы тармағынан шыққан. Оның әкесі — агроном, ал ата‑анасы мен отбасы сол кезеңдегі совхоздар мен колхоздарда еңбек етіп, жиі мекенжайын ауыстырып отырған. Сол себептен Марғұлан кішкентай кезінде түрлі совхоздар арасында көшіп-қонумен өсіп, бұл өмірдің қарапайымдылық, еңбекқорлық, табандылық қасиеттерін қалыптастырған орта болып саналады.
Мектепті бітірген соң, оқуын жалғастырмай, ауыл шаруашылығы жұмыстарында — қойшы, содан кейін ара шаруашылығында (шаруашылық, бал өндірісі, т.б.) істеген. Бұл еңбек жолы оған тек қарапайым еңбектің — физикалық, табанды — қадірін білуді, өмірдің шынайылығын түсінуді үйреткен. Бұл — болашақ іскерлік және өмірлік позициясының негізгі түп негізі.
Яғни, Марғұлан Сейсембайдың балалық және отбасылық ортасы — материалдық жағынан бай болмаса да, еңбек, жауапкершілік, өсуге деген ұмтылыс, өмірге дайындалу сияқты құндылықтарды дарытқан. Бұл қасиеттер кейінгі өміріндегі табыс пен қиындықтарды жеңуде негізгі тірек болды.
Осыдан, оның өмірі «жайдан — күрделі, қарапайымнан — күрделіге» деген классикалық жолмен басталғанын көруге болады: еңбек, тәртіп, табандылық — оның негізгі «ерекше материалдары». Бұл оның кейінгі әрекеттеріне, шешімдеріне, қызметтеріне әсер еткені сөзсіз.
Оқу және алғашқы қадамдар
1987 жылы Марғұлан жоғары білім алуға бел буып, заң факультетіне түскен. Ол сол кезде — Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінде (кейінгі атауы — белгілі университеттердің бірі) заң мамандығын меңгерген. Бұл — оның білім саласына, жүйелі білімге деген адалдығын көрсетеді. Оқу барысында ол өз бетімен ағылшын тілін үйренген, тіпті кейде аудармашы болып, қазақша — ағылшынша, ағылшынша — қазақша аудармалар жасап, тілдік шеберлігін арттырған.
1991 жылы, оқуын мерзімінен бұрын — 4–5‑ші курстарды сырттай оқып және үздік бағалармен аяқтап, «қызыл дипломмен» бітірген. Бұл — оның еңбекқорлығы мен табандылығының, мақсатқа жетудегі жігерінің айқын белгісі. Заң білімін алып шыққан соң, ол мемлекеттік немесе фирмалық заңгерлік қызмет емес, кәсіпкерлікке бет бұруды таңдады — бұл таңдау өз алдына батыл қадам еді.
Бірден университетті бітірген соң-ақ, ол «Сеймар коммерция» атты жеке компания негізін қалаған. Компания негізінен Қазақстаннан астық — бидай, т.б. — экспорттаумен айналысқан. Осындай алғашқы қадам — оның нарықты түсінуі, экономикалық мүмкіндіктерді бағалау қабілеті мен тәуекелге бару ойының белгісі. Бұл — жай ғана заңгер емес, нарықты, бизнесті білетін, саналы инвестиция мен стратегия жасайтын адам екенін көрсетті.
Осылайша, студенттік тұрғын ауыл‑шаруашылықтағы қарапайым еңбек, заң факультетіндегі білім, тілдерді меңгеру, одан кейінгі нарыққа шығу — бәрі бірге оның болашақтағы саяхатының алғашқы маңызды кезеңдері болды. Ол — білім мен тәжірибені үйлестіре білетін, сонымен бірге нақты өмір жағдайындағы қиындықтармен бетпе-бет кездескен адам. Бұл — оның икемділігін, меңгерушілік қасиетін, күрескерлігін сипаттайды.
Іскерлік қызмет және жетістіктер
Марғұлан Сейсембайдың іскерлік қызметі 1990‑шы жылдардың басында басталып, бір бағытта ғана емес, әртүрлі салаларды қамтыған өте көпсалалы бизнес портфелге ие болды. Оның алғашқы — «Сеймар коммерция» компаниясы, кейіннен ол «Сеймар» концерніне айналып, ауыл шаруашылығы, экспорт, қаржы, телекоммуникация, инвестиция сияқты салаларды қамтыды.
- 1991 жылы — жеке компания ретінде «Сеймар коммерцияны» құрды, ол негізінен астық — бидай, т.б. экспорттаумен айналысқан. Бұл — оның алғашқы нақты кәсіби қадамы және нарыққа қадам басуы.
- 1992 жылы — «Сеймар» концерні құрылды, бұл компания бірнеше бағытты — ауыл шаруашылығын, өндірісті, экспортты, кейін — кең бизнес жүргізуді жоспарлаған құрылым болды.
- 1995–1997 жылдары — Қазақстан бойынша құс фабрикаларын сатып алу басталды, ал 1998 жылы «Алматықұс» деген атаумен (кейін «Алель Агро» деп аталған) ауыл шаруашылығы саласындағы компания құрылды. Бұл — ауыл шаруашылығы мен өндірістің, тағам өнеркәсібінің дамуы мен нарыққа шығу задумасының нәтижесі еді. Бұл салада оның туыстары — оның ағайыны — де қатысқан.
- 2002–2004 жылдар — Сейсембай телекоммуникация саласына бет бұрды: 2002 жылы ол «К‑Mobile» (кейде «Картел») ұялы байланыс компаниясын сатып алды. Алғашқы кезде компания қаржылай қиын жағдайда болды — қарыздары көп, техникалық базасы ескі болған. Бірақ, Сейсембай пен командасы стартап ретінде емес, нақты стратегиямен, қайта құрылымдау, инвестициялау арқылы «К‑Mobile» компаниясын дамытып, абоненттер санын арттырды.
- 2004 жылы — «К‑Mobile» сәтті сатылды, сатып алынған сома мен көрсетілген нәтижелер арқылы нарықтағы орны нығайтылды. Бұл — оның бизнес қабілеті, нарықты дұрыс бағалау, тәуекелдің жемісін көру қабілетінің дәлелі.
- Сондай-ақ 1990–2000‑шы жылдар арасында қаржы саласына да кірісті: ол «Иртышбизнесбанк» сатып алып, оны «Альянс Банк» деп қайта атады. Бұл банк — кейінірек қаржы холдинг құрамында оның басты активтерінің бірі болды. 2007 жылы «Альянс Банк» Лондон қор биржасында (LSE) IPO өткізді — бұл қадам қазақ банкинг тарихында айтарлықтай оқиға болды. Сол кезде «Сеймар Альянс» қаржы корпорациясы арқылы банк акцияларының бір бөлігі сатылып, ірі капитал тартылды.
Осы бизнес белестіктері — ауыл шаруашылығы, экспорт, телеком, банкинг — бәрі де нарықтық экономикаға, өзгеріп жатқан жағдайға икемделген нақты стратегиямен жасалған еді. Бұл — Сейсембайдың көпсалалы, әр алуан бизнес жүргізуге қабілеті бар екенін көрсетті.
Сонымен қатар, кейінгі жылдары ол инвестициялар мен венчурлық жобаларға қызығушылық танытты. Хедж-қорлар, инвестициялық қорлар, стартаптар — оның портфеліндегі жаңа бағыттар болған. Бұл — оның классикалық бизнес емес, заманауи, инвестицияға негізделген экономикаға бет бұруының белгісін береді.
Осылайша, Марғұлан Сейсембай — 1990–2000‑шы жылдардың қиындығында рынокты танитыны, тәуекелге баратыны, रणनीя жасап, оны жүзеге асыратыны арқасында табысқа жеткен кәсіпкер. Оның іскерлік жолы — бір ғана салада емес, әртүрлі бағыттарда, көпсалалы құрылымдармен, өзгерістермен, тәуекелдермен өтетін күрделі, бірақ тиімді стратегия болған.
Қоғамдық қызмет, қайырымдылық және көзқарастары
Іскер ретінде табысқа жеткен соң, Марғұлан Сейсембай тек жеке пайда көздемей, қоғамға да үлес қосуды мақсат етті. Ол қайырымдылық және білім беру саласында, мәдени және әлеуметтік жобаларда белсенді әрекет етті. Оның қоғамдық, әлеуметтік қызметтері мен көзқарастары — оның тек бизнесмен емес, азамат ретінде де қалыптасқанын көрсетеді.
Оның құрған қайырымдылық ұйымдарының бірі — «Seimar Social Fund» — коммерциялық емес қор, түрлі әлеуметтік бағыттар бойынша жұмыс жүргізді: ауыр сырқатқа шалдыққан балаларға көмек, білім беру, мәдени және ғылыми жобаларға демеу, қоғамдағы осал топтарға қолдау көрсету. Бұл — байлықты қоғамға қайтару, жауапкершілік сезімі мен қайырымдылық қағидаларын көрсету — оның моральдік ұстанымдары.
Сонымен қатар, ол білім саласына қызығушылық танытты — жеке білім беру жобаларын қолдап, дамытуға үлес қосты: қолда бар білім беру мекемелеріне демеу көрсетіп, жастардың білім алуына жағдай жасау. Бұл — болашақ ұрпаққа инвестиция, олардың дамуына сенім, қолдау деген сөз.
Сондай-ақ, 2007–2009 жылдары ол «Федерация шахмат Республики Казахстан» басшылығында болды — президенті болып сайланды. Бұл — спорттық, интеллектуалдық саланы қолдау, мәдениет пен білімді дамытуға деген қызығушылықтың белгісі. Яғни, ол тек бизнеске емес, рухани-мәдени, интеллектуалдық дамуға да мән берген.
Бірақ 2009–2010 жылдардағы қаржы дағдарысы, банк мәселелері, сот іс-әрекеттері оның қоғамдық белсенділігін тоқтатуына әкелді. 2019 жылы ол өзінің әлеуметтік, қоғамдық қызметтерін қысқарту туралы мәлімдеді: оқыту, лекциялар, әлеуметтік жобалардан біртіндеп шеттейтінін айтты. Бұл — ол үшін қауіпсіздік, жауапкершілік және жағдайдың күрделілігімен байланысты шешім еді.
Сондықтан оның қоғамдық қызметі әрдайым тұрақты болған жоқ; кей кезеңдерде қиындықтармен бетпе-бет келді. Дегенмен, қайырымдылық, білім беру, мәдени — рухани бағыттардағы алғашқы қадамдары қоғам үшін, жастар үшін үлгі болып қалғаны белгілі.
Сонымен қатар, ол өз көзқарастарында: білім, тіл, мәдениет, әлеуметтік жауапкершілік, жеке даму мен адами құндылықтарға мән бергенін ашық айтты. Мысалы, ауыл жастарының жағдайына, тілдік мәдениетке, жастардың болашағына қатысты пікірлер білдірді — білімнің, тілдің, мәдениеттің, азаматтықтың маңызын насихаттады.
Осылайша, Марғұлан Сейсембай — тек бизнесмен емес, қоғам қайраткері, білім мен мәдениетті, әлеуметтік жауапкершілікті қолдаушы азамат ретінде де танылған. Оның қоғамдық қызметі — жеке бизнес пен байлықтан тыс, кең мағынадағы азаматтық ұстаным, қоғамға деген қайырымдылық ниет, жастарға қолдау, мәдениет пен білімге құрмет.
Жеке өмірі
Марғұлан Сейсембай — үйленген; оның жұбайы — Сауле Сейсембаева. Олар бірге, отбасы ретінде өмір сүреді. Олардың үш қызы бар — Зере, Дамели және Альмира. Бұл — оның жеке өміріндегі тұрақтылық, отбасы құндылығы, ата‑ана рөлі, мұрагерлік — болашақ ұрпаққа деген жауапкершілік.
Өнеркәсіп пен іскерлік, қаржы, бизнес — оның кәсіби өмірі болса, отбасы мен жеке өмірі — оның «жердегі тірегі». Балалықтағы қарапайым еңбек, ауыл өмірі, ата-анасының еңбегі, сол құндылықтар — оның отбасы, балалар тәрбиесі, өмірге деген көзқарастарында көрініс тапқан.
Сонымен қатар, оның жеке қызығушылықтары арасында — саяхат, өмірді зерттеу, даму, өзін-өзі жетілдіру, философиялық ізденіс бар. Кейінгі жылдары ол білім беру, жеке даму платформаларын қолдап, өз тәжірибесін бөлісуге және жастарға бағыт беруге тырысты. Бұл — оның тек материалдық жетістіктерге емес, рухани, адамгершілік, білім мен даму бағытындағы мақсаттарының бар екенін көрсетеді.
Жеке өмірдегі тұрақтылық, отбасы, балалар — оның мотивациясының бір бөлігі; сондай-ақ, қоғамға, жастарға көмектесу, білім беру, мүмкіндік жасау — оның жеке құндылықтарының көрінісі.
Мұрасы және қазіргі әсері
Марғұлан Сейсембайдың өмірі мен қызметі — оның жеке табысы ғана емес, Қазақстанның экономикасы, бизнес мәдениеті, білім беру, қайырымдылық және азаматтық белсенділік саласына әсер еткен кең әрі күрделі мұра. Оның мұрасының негізгі бағыттары:
- Кәсіпкерлік және бизнес тәжірибесі: ауыл шаруашылығынан бастап, экспорт, банкинг, телекоммуникация, инвестицияға дейін — әртүрлі салаларды қамтитын портфель. Бұл көпсалалы стратегия, нарыққа икемділік, тәуекелді бағалай білу — қазіргі және болашақ кәсіпкерлер үшін үлгі.
- Инвесторлық және венчурлық қызмет: классикалық бизнес емес, заманауи инвестициялар, хедж‑фондтар, жеке капитал қорлары, стартаптар — бұл бағыттар оның заманауи экономика мен нарық талаптарына бейім екенін көрсетеді.
- Білім беру мен жеке даму: қайырымдылық қоры, жеке даму және білім беру платформалары — жастардың дамуына, білімге жол ашты. Бұл — болашаққа инвестиция, жастарға мүмкіндік.
- Қоғамдық көзқарастар мен азаматтық белсенділік: мәдениет, тіл, білім, қайырымдылық, әлеуметтік жауапкершілік — оның қоғамға деген қатынасын, азаматтық ұстанымын көрсетті. Бұл — байлық пен табыс емес, қоғамға қайтарым, жауапкершілік, қайырымдылық.
- Мотивациялық үлгі және өмірлік философия: қарапайым еңбек, табандылық, еңбекқорлық, тәуекелге бару, мақсатқа жету — бәрі бірге адамды қалыптастырған. Оның өмір жолы «қайдан шықсаң да — өз жолыңды өзің саласың» деген идеологияның көрінісі.
Қазіргі кезде, тіпті оның белсенді қоғамдық жұмыстарды қысқартқанымен, оның тәжірибесі, инвестициялық, бизнес, білім саласындағы үлгісі, оның көзқарастары мен философиясы — жастар, кәсіпкерлер, қоғам үшін маңызды. Оның тарихы — тәуекел, күрес, жеңіс, қайта өмір сүру, даму туралы оқиға.
Сонымен қатар, оның мұрасы — нақты бизнес жобалармен, инвестициялармен, ұйымдармен ғана емес; идеямен, мотивациямен, мүмкіндікпен, жастарға жол ашумен, алдағы ұрпаққа үлгімен өлшенеді.
