Мұстафа Өзтүрік өмірбаяны – тхэквондо негізін қалаушы, тұлғалық жолы мен мұрасы
Мұстафа Өзтүрік – қазақ халқының спорт тарихында ғана емес, жалпы ұлттық рухани жаңғыру кезеңінде ерекше орын алған айрықша тұлға. Ол – Қазақстанға тхэквондо өнерін алғаш әкеліп, шығыс жекпе-жегін кәсіби деңгейде дамытқан, мыңдаған жасқа жол көрсеткен ұстаз, спорт шебері және халықаралық дәрежедегі жаттықтырушы. Мұстафа Өзтүрік ХХ ғасырдың соңында қазақ қоғамында спорт арқылы ұлттық бірегейлікті нығайтуға, жастарды тәртіпке, намысқа, рухани тазалыққа тәрбиелеуге елеулі үлес қосты. Оның есімі қазіргі таңда Қазақстанда тхэквондоның негізін қалаушылардың бірі ретінде құрметпен аталады.
Тұлғаның маңызы тек спорттық нәтижелермен шектелмейді. Мұстафа Өзтүрік – шетелде дүниеге келсе де, түп-тамыры қазақ халқына терең байланып жатқан тұлға. Ол түрік жерінде өсіп-жетілсе де, өзінің бабаларының кім екенін ұмытпай, тарихи отанына тағзым етіп оралып, қазақ спортының дамуына қызмет етті. Оның өмірінде түркі бірлігі идеясы, ұлттық сана, тарихи жады – негізгі құндылықтардың бірі болды. Сол себепті Мұстафа Өзтүрік қазақтың жаңа буын спортшылары үшін тек жаттықтырушы емес, рухани көшбасшы, ұлттық жекпе-жек мәдениетін жаңғыртушы тұлға болып қала берді.
Мұстафа Өзтүрік өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Мұстафа Өзтүрік 1954 жылы 20 қазанда Түркия мемлекетінің Нигде провинциясына қарасты Уллукышла аймағында дүниеге келді. Оның ата-бабалары ХХ ғасырдың басындағы тарихи қиындықтар, саяси оқиғалар және қуғын-сүргін салдарынан Анадолы жеріне көшіп барған қазақ және қоныс аударған түркі текті қауым өкілдері болған. Әкесі Әбдіғұни – еңбекқор әрі бала тәрбиесіне ерекше мән берген азамат, ал анасы Зарифе – шаңырақтың берекесін келтіріп отырған мейірімді әйел еді. Мұстафа – отбасындағы бірнеше баланың бірі болып, ұлттық дәстүрді, үлкенге құрмет, кішіге ізет қағидаларын бойына сіңіріп өсті.
Оның балалық шағы табиғаты әсем, таулы аймақта өтті. Жастайынан қозғалысқа, ептілікке бейім болған Мұстафа мектеп қабырғасында жүріп-ақ әртүрлі спорт түрлеріне қызығушылық танытты. Оның мінезіндегі батылдық пен қайсарлық ата-анасынан берілген тәрбие арқасында қалыптасты. Әкесі ұлын ерте жастан еңбекке баулып, жауапкершілік сезімін дарытса, анасы оның адамдық келбетінің қалыптасуына ықпал етті.
Түркиядағы қазақ диаспорасы сол кезеңде ұлттық салт-дәстүрді берік сақтаған қауым болды. Сол себепті Мұстафа бала кезінен қазақ мәдениетіне, салтына, тіліне жақын болып өсті. Оның жадында қазақтың қонақжайлығы, батырлар туралы әңгімелер, тарихи деректер терең із қалдырды. Бұл ұлттық сана кейін оның тарихи отанына оралуына, қазақ жастарына қызмет етуіне түрткі болған негізгі себептердің бірі еді.
Өзтүрік отбасы балаларының білімді, тәртіпті болуына бар күшін салды. Мұстафаның ер мінезді, батыл болып өсуіне ауыл ортасы, табиғат, ұлттық тәрбие ерекше ықпал етті. Ол кішкентайынан тауға шығып жүруді, дене қозғалысына қатысты ойындарды ұнататын. Қарулы, епті, жылдам қимылдайтын бала ретінде мұғалімдері оның спортқа қабілеті жоғары екенін ерте байқады.
Жасөспірім шағында Мұстафа түрлі жекпе-жек түрлеріне қызыға бастады. Түркиядағы спорттық ортада таэквондо, карате секілді шығыс жекпе-жектері танымал бола бастаған кезең еді. Мұстафа да бұл әлемге бірден тартыла түсті. Алғашқы қадамдарын әуесқой үйірмелерден бастаса да, алған білімі мен икемінің арқасында жылдам дамып, жоғары деңгейлі спортшы болуға бағыт алды.
Оқуы және алғашқы спорттық жолы
Мұстафа Өзтүріктің спорт жолы 1970-жылдары басталды. Ол ең алдымен таэквондомен шұғылданып, бұл өнердің философиясына, тәртібіне, өзіндік идеологиясына қатты қызықты. Таэквондо – тек соққы техникасы емес, адамның ішкі дүниесін тәрбиелеуге бағытталған жүйе. Мұстафа осыны ерте түсініп, спортты өмір жолының басты құрамдас бөлігіне айналдырды.
Ол Түркияда арнайы спорттық мектептерде білім алып, кәсіби таэквондо жүйесін толық меңгерді. Жас спортшының табиғи таланты, жоғары еңбекқорлығы, жылдамдық пен күшті үйлестіре білуі оны қатарластарынан ерекшелендірді. Мұстафа Өзтүрік халықаралық деңгейдегі жарыстарға қатысып, Түркияның намысын қорғаған спортшылардың біріне айналды. Ол 6-дан кейін 7-дан қара белбеу иегері атанып, шығыс жекпе-жегінің күрделі техникаларын меңгерген сирек шеберлердің қатарына кірді.
Мұстафа тек спорттық бағытта ғана емес, теориялық жағынан да өз білімін толықтырды. Ол шығыс философиясын, жекпе-жектің мәнін, адамның жан дүниесін тәрбиелеу принциптерін терең зерттеді. Соның нәтижесінде ол тек мықты спортшы ғана емес, педагогикалық қабілеті жоғары ұстаз болып қалыптасты.
1970-жылдардың соңында және 1980-жылдары Мұстафа Өзтүрік Түркияда танымал тхэквондошылардың бірі атанды. Ол көптеген шәкірт тәрбиелеп, халықаралық федерациялармен байланыс орнатты. Оның спорттық жетістігі мен білім-білігі біртіндеп бүкіл түркі әлеміне танылды.
1980-жылдардың соңына қарай Мұстафа тарихи отаны Қазақстанға келу туралы ойлай бастайды. Сол кезде Кеңес Одағының ыдырауы, Қазақстанның тәуелсіздікке ұмтылысы, ұлттық жаңғыру үдерісі жүріп жатқан болатын. Өзтүрік өзін қазақ халқына қызмет етемін деп ойлайды. Бұл шешім оның өмірінің ең маңызды бетбұрысы болды.
Шығармашылығы / Қызметі / Спорттық жетістіктері
Мұстафа Өзтүрік Қазақстанға алғаш рет 1990 жылдардың басында келді. Ол елімізге таэквондо өнерін ресми түрде әкеліп, алғашқы мектептер мен секциялар ашқан азаматтардың бірі болды. Бұл кезең – қазақ спорт тарихының жаңа дәуірі еді, өйткені бұрын-соңды Қазақстанда кореялық таэквондо кең таралмаған болатын.
Тхэквондоның Қазақстандағы негізін қалауы
Мұстафа Өзтүрік Алматы қаласында тхэквондо орталықтарын ашып, онда жүздеген жасқа тәлім берді. Ол тек жаттықтырушы емес, спорттық әдістемені жүйелі түрде қалыптастырушылардың бірі болды. Оның сабақ беру тәсілі ерекше еді:
– тәртіпке баса мән берді;
– физикалық дайындықты шыңдады;
– оқушылардың рухани дамуын қадағалады;
– шығыс философиясын спортпен ұштастырды.
Мұстафаның шәкірттері аз уақыт ішінде халықаралық жарыстарда жоғары нәтижелер көрсете бастады. Бұл Қазақстандағы тхэквондоны дамытудың алғашқы үлкен жетістіктері еді.
Халықаралық жетістіктер
Өзтүрік спорттық мансап барысында көптеген елдерде болған, халықаралық семинарлар өткізген, Азия мен Еуропада шеберлік сабақтарын жүргізген. Ол әлемдік тхэквондо қауымдастығы арасында танымал ұстаз ретінде құрметке ие болды. Қазақстанға келгеннен кейін де халықаралық қарым-қатынастарды дамытып, ел спортының әлемдік аренаға шығуына үлес қосты.
Фильмдердегі рөлі
Мұстафа Өзтүрік – актерлік қабілетімен де танылған тұлға. Ол Түркияда түсірілген бірнеше жекпе-жек фильмдерінде ойнап, таэквондо өнерін экран арқылы көпшілікке танытты. Бұл фильмдер оның танымалдығын арттырып, спорттың насихатталуына сеп болды.
Ұстаз ретіндегі рөлі
Мұстафа өз шәкірттерін спортшы ғана емес, адамдық тұрғыдан жетілген тұлға ретінде қалыптастыруға тырысты. Оның жаттығуларында адалдық, мәдениет, тәртіп – басты қағида болды. Бүгінде Қазақстандағы тхэквондо саласында еңбек етіп жүрген көптеген танымал бапкерлер мен чемпиондар – Мұстафа Өзтүріктің тәрбиесін көрген шәкірттері.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Мұстафа Өзтүрік саясаткер болмаса да, оның қоғамға қатысты көзқарастары, ұлттық мәселелерге деген ұстанымы айқын болатын. Ол өзінің тамыры қазақ халқына тиесілі екенін мақтан етіп, ұлттық рухты көтеруді басты міндеттердің бірі санады. Түркияда жүрсе де, қазақ тарихы, қазақ мәдениеті туралы жиі айтып, түркі әлемінің бірлігі туралы пікірлер білдірді.
Ұлттық санаға қатысты көзқарасы
Мұстафа Қазақстанға алғаш келген кезде: «Қазақтың ұрпақтары мықты болуға тиіс. Бұл елдің болашағы зор» деп айтқан тарихи сөздері бар. Ол ұлттық спортты, ұлттық тәрбиені, жастардың патриоттық рухын нығайтуды басты мақсат ретінде көрді.
Түркі әлемі идеясы
Мұстафа Өзтүрік түркі халықтарының мәдени байланысын нығайтуды қолдады. Ол Қазақстан мен Түркия арасындағы мәдени-спорттық байланыстардың дамуына елеулі үлес қосты.
Жастар тәрбиесіне үлесі
Ол «ұрпақ тәрбиесі – мемлекеттің негізі» деген қағиданы ұстанды. Сондықтан жаттығу залын тек спорт ошағы емес, тәрбие мектебі деп санады. Оның шәкірттері спорттан бөлек, еңбекқорлық, батылдық, кішіпейілділік секілді құндылықтарды бойына сіңірді.
Жеке өмірі
Мұстафа Өзтүрік көпшілікке өте қарапайым, мәдениетті, сабырлы адам ретінде танылды. Оның жеке өмірі жайлы ашық ақпарат көп емес, себебі ол өзінің отбасы туралы мәліметтерді жариялауды ұнатпаған. Дегенмен оның Түркияда тұрған отбасы, жақын туыстары болғаны белгілі. Мұстафа отбасына өте құрметпен, жауапкершілікпен қараған адам болатын.
Ол өмірінің көп бөлігін спортқа арнады. Жаттығу залында таңнан кешке дейін болып, шәкірттеріне көңіл бөліп жүретін. Оның негізгі мақсаты – тхэквондоны дамыту, қазақ жастарының деңгейін әлемдік спорт аренасына шығару болды. Осы себепті оның отбасылық өмірі қарапайым әрі шулы емес болды.
Мұстафаның мінезі жұмсақ, бірақ талапшыл болды. Ол ешқашан дауыс көтермейді, бірақ сөзі салмақты, пікірі өткір болатын. Оның жан дүниесі спортқа, өнерге, ұлттық мәдениетке жақын еді.
Өкінішке қарай, Мұстафа Өзтүріктің өмір жолы өте қысқа болды. Ол 1995 жылы 15 наурызда Қазақстанда жұмбақ жағдайда қайтыс болды. Оның қазасы әлі күнге дейін қоғамда түрлі болжамдар туғызады. Алайда Мұстафа Өзтүрік артында өшпес із, шәкірттер армиясын, үлкен рухани мұра қалдырды.
Мұрасы және тарихи маңызы
Мұстафа Өзтүріктің мұрасын бірнеше бағытта қарастыруға болады:
1. Қазақстандағы тхэквондо мектебінің негізін қалау
Бүгінгі таңда Қазақстанда мыңдаған спортшы тхэквондомен шұғылданса, оның бастауында Мұстафа Өзтүрік тұр. Ол алғашқы мектептерді ашып, кадр дайындап, спорттың жүйелі дамуына ықпал етті. Қазіргі Қазақстан чемпиондары мен халықаралық дәрежедегі жаттықтырушылардың көпшілігі оның шәкірттері арқылы тәрбиеленген.
2. Ұлт рухын көтеру
Өзтүрік Қазақстанға тек спорт әкелген жоқ – ол жаңа рухани орта қалыптастырды. Оның сабақтарында тәртіп, адамгершілік, ұлттық рух басым болды. Бұл – қоғамға тигізген ұлы әсерінің бірі.
3. Түркі әлеміндегі мәдени көпір
Мұстафа Өзтүрік Түркия мен Қазақстан арасындағы мәдени-спорттық ынтымақтастықты нығайтқан тұлғалардың бірі. Ол түркі халықтарының бірлігіне сенді және осы идеяны іс жүзінде жүзеге асырды.
4. Жастар тәрбиесіндегі орны
Мұстафа көптеген жастарға жол көрсетіп, өмірдің дұрыс бағытта дамуына ықпал етті. Оның шәкірттері бүгінде Қазақстанның әр өңірінде спорт мектептерін басқарып, ұрпақ тәрбиелеуде.
5. Рухани мұра
Ол артында кітаптар немесе ғылыми еңбектер қалдырмаса да, оның өмірлік ұстанымы, адамгершілік қасиеттері, спортқа деген адалдығы – ұлы мұраға айналды.
