Ақша мен билік: Қазақстан мұнайы кімнің қолында болады, ал Теңіз бен Қашағанда кімді «шығарып тастайды»?

Қазақстан негізгі мұнай жобаларын қайта қараудың алдында тұр – Теңіз, Қарачаганак және Қашаған кен орындары. Бұл жобалар бойынша келісімшарттар тиісінше 2033, 2038 және 2041 жылдары аяқталады. Аталған кен орындары елдің мұнай экспортының негізін құрап, онжылдықтар бойы жаһандық энергетикалық корпорациялармен стратегиялық серіктестік алаңы қызметін атқарып келеді, деп хабарлайды dailykz Forbes.kz-ке сілтеме жасап.

Қоғамдық қызығушылық ашықтық пен тиімділікке бағытталған қазіргі жағдайда негізгі сұрақ туындайды: Қазақстан мен шетелдік инвесторлар арасындағы күш балансы қалай өзгереді?

Шетелдік компаниялар қалады, бірақ құрылым өзгеруі мүмкін

PACE Analytics негізін қалаушысы және Global Gas Centre кеңесшісі Аскар Исмаилов пікірінше, шетелдік ойыншылардың Қазақстандағы жобалардан толық кетуі сирек кездесетін жағдай:

«Шетелдік компаниялар жобалардан толығымен шықпайды, алайда инвесторлар санын азайту шешім қабылдауды жылдамдатуы мүмкін, бұл әсіресе Теңіз үшін маңызды. Келесі 5–6 жылда ол кен орны өндірісінің платосына жетеді».

Теңіз vs. Өнімді бөлісу келісімдері: серіктестікті тиімді ету жолдары

Исмаилов Теңіз келісімшарты мен Қарачаганак пен Қашағандағы өнімді бөлісу келісімдерінің айырмашылығын атап көрсетеді:

Теңіз келісімшартының артықшылықтары:

• Шығындарды өтеу механизмдері күрделі емес, бюджеттің тікелей түсімдері;
• Ашық қаржылық модель, минималды жеңілдіктер кезеңі;
• Мемлекет үшін болжамдылық жоғары, бақылау тиімді.

Өнімді бөлісу келісімдерінің (Қарачаганак және Қашаған) кемшіліктері:

• Инвесторлар өз шығындарын өтеу үшін капиталдық шығындарды көбейтіп, мұнай көлемін арттыра алады;
• Келісімдердің жабық сипаты ашықтыққа күмән тудырады;
• Көпкомпонентті құрылым шешім қабылдауды баяулатады.

Ұлттық мүдде және серіктестіктің болашағы

Forbes Kazakhstan-пен сұхбатында Исмаилов Қазақстан мемлекеттік «ҚазМұнайГаз» компаниясы арқылы «Лукойлдың» активтерін сатып алу мүмкіндігін, сондай-ақ КТК-ға жасалған соңғы шабуылдың бюджеттік және Ұлттық қорға әсерін талқылады.

Осы шешімдер тек экономикалық стратегияны ғана емес, сонымен қатар Қазақстанның алдағы онжылдықтағы саяси тұрақтылығын да қалыптастырады.