Қазақстандықтарға қарыз беріп, оны қайтармай жатса не істеу керек – сарапшылар түсіндірді
Адамдар арасында ақша қарыз беру жиі кездесетін құбылыс. Дегенмен кейде борышкерлер қаражатты қайтаруды созып жіберуі мүмкін. Мұндай жағдайда міндетті түрде сотқа жүгіну қажет емес. Бұл туралы dailykz хабарлайды.
Қазақстандықтар көбінесе туыстарына, достарына және жұмыс әріптестеріне ақша қарыз береді. Сомалар әр түрлі болуы мүмкін – он мыңнан миллионға дейін теңге.
Алайда борышкерлер әрдайым қаражатты уақытында қайтармайды. Ал «қарыз беруші» күтпеген жағдайлар мен қаржы тапшылығы салдарынан қиындыққа ұшырауы мүмкін.
Сарапшылардың кеңестері
Yur.kz порталының сарапшылары бойынша, борышкер мен қарыз беруші арасындағы дауды шешудің бірнеше жолы бар.
1. Алдымен не істеу керек
«Белсенді әрекеттерге көшпес бұрын, талаптың құқықтық негізін нақты түсіну маңызды. Сізде қарыз жазбасы, қарыз келісімі, ақша берілгенін растайтын хат-хабар бар ма? Бұл стратегия таңдауға әсер етеді.
Қазақстан заңында адал қарыз беруші жақта, бірақ тек қарыз фактісін дәлелдей алса ғана», – деп атап өтті сарапшылар.
Сондықтан қарыз беру алдында бірнеше ережені сақтау маңызды:
- Тәуекелді бағалау – үлкен соманы қарызға бермес бұрын борышкердің төлем қабілетін анықтаңыз. Соңғы ақшаңызды немесе отбасы бюджетіне маңызды қаражатты қарызға бермеу керек;
- Келісімді рәсімдеу – ақша «сенімге» берілмей, әрдайым қарыз жазбасы немесе келісімшарт рәсімделуі тиіс. Онда тараптардың толық деректері, қарыз сомасы, қайтару мерзімі, сыйақы шарттары (бар болса) және қайтармау жағдайындағы салдары көрсетілуі керек;
- Мерзімді созбау – қарыз қайтару мерзімі өткен бойда дереу әрекет жасау қажет. Күтудің ұзақтығы қарызды өндіріп алуды қиындатады (борышкер мүлікті жасыруы немесе сот талап ету мерзімі өтуі мүмкін).
2. Борышкер ақша қайтармайтын болса
Егер борышкер келісімді орындамай жатса, қазақстандықтар өз мүдделерін қорғау үшін бірнеше жолды пайдалана алады.
Сотсыз шешу
Көбінесе қарыз мәселесін татуласу жолымен шешуге болады.
Ол үшін борышкерге жазбаша талап жолдап, қарыз сомасын қайтаруды ресми сұрау қажет. Қайтару мерзімі мен сотқа жүгінетініңізді көрсету маңызды.
«Талапта ақша қайтарылуы күтілетін мерзімді көрсетіңіз (мысалы, 10–15 күн). Талапты хат арқылы немесе қол қою арқылы жеке тапсырыңыз. Бұл сотта маңызды дәлел болады», – дейді сарапшылар.
Сот арқылы шешу
Егер бұл көмектеспесе, сотқа жүгіну заңды және тиімді әдіс болып табылады.
Сіз екі жолдың бірін таңдай аласыз:
- Сотқа талап арыз беру – әсіресе үлкен қарыздар мен даулы жағдайларда. Барлық дәлелдерді жинау қажет: жазбалар, келісімдер, банк көшірмелері, хат-хабар. Арызда қарыз сомасы, қашан және кімге берілгені, қайтару шарттары мен сотқа дейінгі әрекеттер көрсетіледі;
- Приказдық өндіріс – қарапайым процедура, егер қарыз нотариалды расталған келісімшарт, қарапайым жазбаша келісім немесе вексель/жалақы төлемі бойынша болса. Маңызды шарт – құқыққа дау жоқ, яғни борышкер қарызды мойындайды.
«Приказдық өндірісте сот актісі шақырылмай-ақ шығарылады. Борышкер мерзімде қарсылық білдірмесе, шешім күшіне енеді және орындалушы құжат болып табылады», – деп түсіндіреді Yur.kz сарапшылары.
3. Борышкерде ақша жоқ болса
Сот шешімі шыққаннан кейін орындаушы арқылы қаражат өндіріп алу қажет.
«Сот орындаушымен белсенді әрекеттесіңіз. Борышкердің жұмыс орны, мүлік, банктік шоттары, көліктері туралы ақпарат беріңіз. Ақпарат көп болса, орындаушы тиімді жұмыс істей алады. Ол мүлікке, шоттарға, жалақыға тыйым салуға, борышкердің шетелге шығуын шектеуге құқылы», – деп хабарлайды сарапшылар.
Егер борышкерде ресми табыс немесе тіркелген мүлік болмаса да, әрекетсіз қалмау керек. Сот орындаушысы тұрақты тексеріс жүргізіп, борышкерде мүлік немесе табыс пайда болған сәтте өндіріп алу қайта жалғасады.
4. Борышкерді банкрот деп тану
Соңғы шара ретінде борышкерді банкрот деп тану қарастырылуы мүмкін. Бұл қарызды өндіріп алу үшін жаңа мүмкіндіктер ашады:
- Мүліктен – соттық банкроттық кезінде;
- Басқа қарыздардан босату – сотқа дейінгі банкроттықта микрокредиттер мен несиелер жабылады, бірақ жеке тұлғаларға қарыздар қалуы мүмкін.
Еске сала кетейік, бұған дейін Қазақстанда банкрот борышын қайтармауы мүмкін бе деген сұраққа жауап берілген еді.
Сондай-ақ сарапшылар қарыз беруден қалай бас тарту керегін түсіндірген болатын.
Қосымша ақпарат ретінде, қазақстандықтарға соттық мерзімі өтуіне байланысты қарыздарды алып тастау мүмкіндігі бар-жоғы туралы да айтылған.
Кілт сөз/SEO-фраза ұсынысы: «Қарызды қайтару» – мақала басында, ортаңғы бөлімінде және соңында қолданылды, сөйлемдер қысқа, логикалық бөлінген, мәтін оқуға жеңіл.
