Қазақстанда пәтерді дұрыс жалға бермеуден ақша жоғалтпау жолдары

Қазақстанда тұрғын үйді жалға беру кезінде келісімшартты тек қана «бұзу» жеткіліксіз. Дұрыс рәсімделмеген келісімшарт екі тарапқа да қаржылық шығын әкелуі мүмкін және тіпті сотқа дейін жетуі ықтимал. Бұл туралы dailykz материалында айтылған.

Жалға алушы мен жалға беруші келісімшарт аясында тек құқыққа ғана емес, міндеттемелерге де ие екенін есте ұстау маңызды. Тіпті тараптар ауызша келіссе де, келісімшарт өз күшінде қалуы мүмкін, сондықтан бір тарап қаржылық талап қою құқығына ие болады.

Неге маңызды?

Yur.kz мамандарының айтуынша, дұрыс расталмаған келісімшарт бірнеше қауіп тудырады:

• Хабарландыру мерзімін сақтау – келісімшартта алдын ала хабарландыру міндеттелсе, бірақ ол уақытында берілмесе, келісімшарт күшін жоя алмауы мүмкін. Сол жағдайда жалға беруші «жетіспейтін» мерзім үшін төлем талап ете алады;
• Қабылдау-қайтару актісінің болмауы – мүлік қандай жағдайда берілгенін және қайтарылғанын дәлелдеу қиынға соғады, бұл залалды өтеу мәселелеріне әкеледі;
• Төленбеген төлемдер – коммуналдық қызмет немесе жалға алу ақысын төлемеу, сондай-ақ залалды өтеудегі келіспеушіліктер келісімшартты бұзу процесін созуы мүмкін.

Мамандардың айтуынша, «жалға алу келісімшартын бұзу – бұл заңдық процесс, мұқияттылық пен заң нормаларын сақтау қажет. Келісімшарт шарттарын зерттеу, барлық әрекеттерді құжаттандыру және диалогқа дайын болу бұл кезеңді жеңілдетеді».

Келісімшартты қалай дұрыс бұзу керек?

Келісімшартты тоқтатудың бірнеше жолы бар:

1. Екі тараптың келісімі бойынша – ең қарапайым әдіс. Тараптар ауызша келіссе де, бұл қағаз жүзінде рәсімделуі қажет. Жазбаша келісімде көрсетілуі керек:
   • келісімшарт тоқтатылатын күн;
   • өзара талаптардың болмауы немесе оларды реттеу;
   • мүлікті және ақшаны қайтару тәртібі (мысалы, кепілдік сомасы).
     Мұндай келісім келешекте даулардың алдын алады.
2. Келісімшарт мерзімінің бітуі – бұл жағдайда келісімшарт автоматты түрде аяқталады, егер тараптар алдын ала ұзарту туралы келісімге келмесе.
3. Бір тарап бастамашы болған жағдайда – мұнда да кейбір ерекшеліктер бар:
   • тараптардың кінәсі болмаса – келісімде алдын ала хабарландыру мерзімі белгіленеді (апта, ай және т.б.), хабарландыру міндетті түрде жазбаша берілуі керек;
   • негізді себептер мен талаптар болса – Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде келісімшартты біржақты бұзу мүмкіндіктері қарастырылған, соның ішінде сот арқылы.

Мысалы:

• Жалға беруші тараптан – төлемдер екі айдан артық кешіктірілсе, мүлік елеулі түрде зақымдалса немесе субарендаға берілсе;
• Жалға алушы тараптан – мүлік берілмесе, қолдануға кедергі жасалса, тұрғын үй келісімге сәйкес келмесе, жөндеу жүргізілмесе және т.б.

Мамандар ескертеді: «Маңызды бұзушылықтар болса, зақым шеккен тарап алдымен жазбаша талап жолдауы керек. Досудебтік реттеу әрекеті нәтиже бермесе ғана сотқа жүгінуге болады».