Бибігүл Төлегенова өмірбаяны | Қазақ опера әншісі, педагог, қоғам қайраткері
Бибігүл Төлегенова — ХХ ғасырдағы қазақ музыка өнерінің айрықша тұлғасы, опера әншісі, педагог және қоғам қайраткері. Оның дауысы — биік, нәзік және таза сопрано, қазақ халық әндерінің және опералық шығармалардың нағыз үлгісі. Халық арасында «Қазақтың бұлбұлы» деп аталған ол ұлттық мәдениетті әлемге танытқан. Бибігүлдің өмір жолы — қиындық пен қажыр‑талпыныстан өткен, өнерге адалдық пен ұлттық рухқа берілген тағдыр. Ол тек сахналық өнерімен ғана емес, педагогикалық қызметімен де қазақ өнерінің дамуына өлшеусіз үлес қосты.
Бибігүл Дәулетбекқызы өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Бибігүл Ахметқызы Төлегенова 1929 жылы 16 желтоқсанда Семей қаласында дүниеге келген. Оның әкесі Ахмет Төлегенұлы скрипкада ойнайтын, ал анасы Майнұр — әуезді дауыспен ән айтатын. Балалық шақтан-ақ Бибігүлдің музыкаға құштарлығы байқалған. Алайда оның балалық шағы ауыр жағдайларда өткен. 1937 жылы әкесі қуғынға ұшырап, отбасынан айырылғаннан кейін анасы балаларын жалғыз тәрбиелеген. Бұл кезең Бибігүлдің өмірінде үлкен сынақ болды, бірақ оның табандылығы мен еңбекқорлығы осылай қалыптасты.
Жас кезінде Бибігүл еңбекке араласып, Семейдегі ет-комбинатта қарапайым жұмысшы болып жұмыс істеді. Осы қиындықтарға қарамастан, ол музыкаға деген сүйіспеншілігін жоғалтқан жоқ. Әкесінен мұра болып қалған музыкалық орта және шешесінің қолдауы оның өнерге деген талпынысын арттырды.
Оқу және өнерге алғашқы қадам
Бибігүл Төлегенова музыкаға деген қабілетін ерте жастан көрсетті. Ол кешкі көркемөнерпаздар үйірмесіне қатысып, ән айтып, вокалдық біліктілігін дамытты. Жас кезінде талантты өнерпаздармен танысып, олардың көмегі арқылы Алматыдағы Құрманғазы атындағы Қазақ мемлекеттік консерваториясына оқуға түсті.
1954 жылы консерваторияны бітірген соң, ол Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театрына шақырылып, солист болып жұмыс істеді. Сонымен қатар Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік филармония құрамындағы халық аспаптары оркестрінде де өнер көрсетті. Бұл кезең оның кәсіби әншілік өмірінің басталуы болды.
Шығармашылық, қызметі және жетістіктері
Бибігүл Төлегенованың дауысы лирикалық‑колоратуралық сопраноға тән, нәзік әрі таза, биік ноталарды орындауға мүмкіндік беретін ерекше қабілетке ие болды. Ол опера сахнасында ғана емес, қазақ халық әндері мен романстарын орындауда да өзіндік ерекшелігін көрсетті. Репертуарында қазақ халық әндері, қазақ композиторларының шығармалары, сондай-ақ одақтық және шетелдік композиторлардың опералары бар еді.
1958 жылы ол Мәскеуде өткен КСРО ән байқауында жоғары баға алып, лауреат атанды. 1959 жылы Қазақ КСР Халық әртісі, 1967 жылы КСРО Халық әртісі атанды. 1970 жылы КСРО Мемлекеттік сыйлығына ие болып, 1991 жылы Социалистік Еңбек Ері атағын алды. Сонымен қатар ол көптеген ордендер мен медальдарға ие болды.
Бибігүл Төлегенова шетелде де өнер көрсетті: гастрольдер арқылы оның дауысы Үндістан, Алжир, Египет, Сирия, Вьетнам, Польша, Чехословакия, Канада, Швеция, Франция, Италия елдерінде танылды. 1980-жылдардан бастап ол педагог ретінде қызмет жасап, Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясында сабақ берді, профессор атағын алды.
Қоғамдық және саяси қызмет
Бибігүл Төлегенова мәдениет саласында ғана емес, қоғамдағы белсенділігімен де танымал болды. 1968–1982 жылдары ол ҚазКСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты болды. Бұл кезеңде ол өнер саласының дамуы, мәдени саясат, ұлттық музыка мен тілдің дамуына қатысты мәселелерде өз пікірін білдірді. Тәуелсіз Қазақстанда да ол мәдениет пен өнердің дамуына ат салысып, жастарға арналған вокалистер байқауларын ұйымдастырды.
Жеке өмірі
Бибігүл Төлегенова өмір бойы өнерге адал болды. Ол үш рет үйленгенімен, жеке өмірде толық бақыт таппаған. Өмірінің ең сенімді серігі — өнер болды. Ол өз балаларын тәрбиеледі, бірақ гастрольдер мен сахна жұмысы жеке өмірге кедергі болды. Оның айтуынша, өнер оның өмірінің негізгі бағыты болды және отбасылық қиындықтарға қарамастан ол сахнадан түспеді.
Мұрасы және маңызы
Бибігүл Төлегенованың мұрасы — қазақ музыка және опера өнерінің алтын қоры. Оның дауысы қазақ операсын, халық әндерін, романстарды әлемдік деңгейге жеткізді. Педагог ретінде жасаған еңбегі жаңа буын музыканттар мен әншілерді тәрбиелеуге бағытталды. Бибігүлдің есімімен халықаралық вокалистер байқаулары ұйымдастырылып, оның жетекшілігімен жаңа әншілер әлемдік сахналарға дайындалды. Оның өнері, дауысы және өмір жолы қазақ музыкасының дамуына үлес қосқан өлшеусіз құндылық болып табылады.
