Қазақстанда «ата-ана бақылауы» алаяқтыққа әкелуі мүмкін
Қазақстанда алаяқтар өз құрбандарына «ата-ана бақылауын» орнатуды ұсынып, «балаңды қорғау» мақсатында сенімге кіруге тырысуда. Олар өздерін полиция қызметкері немесе мұғалім ретінде көрсетеді. Бұл туралы dailykz хабарлайды.
Көбіне алаяқтар балаларды пайдаланып, олардың ата-аналарының банктік карталарына қол жеткізу немесе кәмелетке толмағандарды заңсыз схемаға тарту үшін түрлі амалдар қолданады. Мысалы, онлайн ойындарда жасөспіріммен байланысқа шығып, қаржылық мәліметтерді алуға тырысады.
Қылмыстық схема қалай жұмыс істейді
Қазіргі кезде Қазақстанда «ата-ана бақылауы» тақырыбы кеңінен тарауда. FinGramota медиа-порталы хабарлағандай, алаяқтар балаларға қамқорлық ретінде көрінетін жалған хабарламалар арқылы сенімге кіреді: мектеп чатына, «мұғалімдерден», «министрліктерден» немесе «полициядан» келген фейк хабарламалар.
Мысалы, ата-аналарға немесе балаларға мессенджер немесе SMS арқылы мынадай мәтіндер келеді:
- «Мектепте міндетті ата-ана бақылауы енгізілуде»
- «Балаңыздың аккаунтының қауіпсіздігін растау қажет»
- «Ішкі істер министрлігінің нұсқаулығы»
Содан кейін алаяқтар SMS-кодты беруді сұрайды, ол онлайн-банкингке немесе «Электрондық үкімет» жеке кабинетіне қол жеткізуге мүмкіндік береді. Нәтижесінде бұл үлкен қаржылық шығынға әкелуі мүмкін.
Кейде алаяқтар тікелей телефон арқылы хабарласып, «қорғаныс модулін» орнатуды ұсынады. Жіберілген сілтемелер ресми қосымша дүкендерге емес, жалған сайттарға апарады. Сол кезде келесі жағдайлар болуы мүмкін:
- Ата-ана өз жеке деректерін енгізеді, олар алаяқтардың қолына түсіп, мысалы, несие рәсімдеуге пайдаланылуы мүмкін;
- Сайттан вирус қосымшасы жүктеліп, ата-ананың әрекеттерін бақылап, банктік және жеке мәліметтерге қол жеткізуі мүмкін.
Кейде алаяқтар қауіпсіздік қызметі ретінде хабарласып, баланың құрылғысы вирус жұқтырғанын айтып қорқытады және «қорғау бағдарламасын» орнатуды талап етеді.
Содан кейін олар ата-аналарға ата-ана бақылауын орнататын қосымшаның файлын жібереді. Шын мәнінде, бұл вирус, оның көмегімен алаяқтар банктік шоттарға қол жеткізеді.
Қарапайым схема
Алаяқтар кейде қарапайым жолмен әрекет етеді:
- Ата-анасына бала онлайн-ойында, мысалы, Roblox немесе Steam сервисінде сатып алу жасағанын хабарлайды;
- Сатып алуды растау немесе болдырмау үшін SMS-кодты сұрайды.
Код алынған сәтте алаяқтар азаматтардың онлайн-банкингіне қол жеткізеді.
Неліктен бұл схемалар сәтті
- Ата-аналар бала қауіпсіздігі туралы ойлаған кезде сақтықты жоғалтады;
- Балалар оңай қысымға түседі;
- Көптеген адамдар сандық қауіпсіздік негіздерін білмейді;
- Нақты сервистерді атап көрсету азаматтарды адастыруы мүмкін.
Алаяқтарды қалай тануға болады
- Шұғыл бірдеңе орнатуды немесе растауды талап етеді;
- Кодтар, логиндер, карта деректерін сұрайды;
- Қарапайым нөмірлерден хабарласып, мектеп немесе мемлекеттік орган атын пайдаланады;
- Қорқыту немесе кінә сезімін тудырады;
- Белгісіз сайттар мен орнату файлдарының сілтемесін жібереді;
- Вирус туралы хабарлайды, бірақ ресми қосымшалар бұл функцияны автоматты түрде орындайды.
Сарапшылардың кеңестері
Қазақстандықтар сақ болу керек: мұғалімдер, полиция және мемлекеттік қызметкерлер SMS-кодтар мен банктік деректерді ешқашан сұрамайды. Егер сұраса – бұл алаяқ.
Сонымен қатар алаяқтар тек балалар мен жасөспірімдерге ғана емес, зейнеткерлерге де бағытталғанын ескеру керек, өйткені олар әрдайым алаяқтықты айыра бермейді.
