Қазақстандағы дропперлік: интернет-алаяқтардың құрбаны болмау жолдары
Қазақстанда дропперлік феномені қарқынды таралуда – азаматтарды өз банктік шоттары арқылы қылмыстық жолмен алынған қаражатты айналдыру схемасына тарту. Көпшілік үшін «дроппер» сөзі оғаш әрі зиянсыз сияқты көрінуі мүмкін, бірақ оның артында нақты қылмыстық практика бар: қарапайым адам қылмыстың қатысушысына айналып, ауыр жауапкершілікке тартыла алады, деп хабарлайды dailykz.
Дроппер деген кім?
Дроппер – өз банктік шотын алаяқтарға беретін адам. Ол көбіне шот арқылы қылмыстық жолмен алынған қаражат өтетінін түсінбейді және бұл үшін сыйақы алады. Ал схеманы ұйымдастырушылар, яғни «дроповодтар» (drop handler), бүкіл тізбекті басқарады: адамдарды тартады, нұсқаулық береді, аударымдарды бақылайды және дропперлер арқылы түскен ақшаны бөледі.
2025 жылдан бастап Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне 232-1-бап енгізілді, ол дропперлікке жауапкершілікті белгілейді. Дропперлер қылмыстық әрекеттердің серіктестері ретінде қарастырылады. Мұндай «қосымша табысқа» келісетін адам мүлкін тәркілеу және бас бостандығынан айыруға дейін жазалануы мүмкін.
Эксперт кеңесі
Киберқауіпсіздік маманы Евгений Питолиннің айтуынша, дропперлік схемасын байқасаңыз, дереу банк пен полицияға хабарласып, шоттарды бұғаттап, алаяқтық туралы арыз жазу керек. «Әрекет ету жылдам болуы маңызды: егер зардап шеккен адам бірінші болып әрекет етсе, барлық жауапкершілік дроппердің мойнына түсуі мүмкін», – дейді ол.
Эксперт түсіндіргендей, «дроппер екенін түсіну өте оңай: егер сізге табыс емес ақша аударылса және оны әрі қарай жіберу немесе қолма-қол алу сұралса – бұл дропперлік. Ал таза earned табыс – адал кіріс, ал шоттарыңыз арқылы өткен earned емес қаражат әрқашан алаяқтық схеманы көрсетеді».
Схеманың жұмыс істеу тәртібі
Алаяқтар адамға «жеңіл қосымша табыс» ұсынысын жасайды, тез ақша табамыз деп уәде береді, жаңа банктік шот ашуды және мобильді қосымшаны орнатуды сұрайды. Кейін интернет-банкингке қол жеткізу «техникалық қажеттілік» сылтауы арқылы алаяқтардың қолына өтеді.
Әсіресе жастар, студенттер және қаржылық қиындықта жүрген адамдар осындай ұсыныстарға осал келеді. Оларға ешқандай ұрлық жасамайсың деп ойлану оңай, бірақ олардың шоттары шын мәнінде ұрланған қаражатты аудару үшін пайдаланылады.
Мысалы, жақында Батыс Қазақстан облысы экономикалық тергеу департаменті прокуратурамен бірлесіп, схема ұйымдастырушылардың әрекетін анықтады. Олар жастарға екінші деңгейдегі банктерде шот ашуды ұсынған. Қосымшаларды орнатқаннан кейін барлық бақылау алаяқтарға өткен. Дропперлер қатысқаны үшін 200–350 АҚШ доллары алды, бірақ олардың шоттары арқылы интернет-алаяқтықтан ұрланған қаражат өтті. Жалпы заңсыз операциялар көлемі 17 млн теңгеден асты.
Қазақстандағы жағдай
Қазір Қазақстанда дроппер шоттарын пайдалану жағдайлары жүздеген рет тіркелді. Кейбір өңірлерде сомалар ондаған миллион теңгеге жетеді. Мысалы, Алматыда делдалдар арқылы 45 млн теңгеден астам қаражат қолма-қол айналды, ал Маңғыстауда дропперлер тобы 133 млн теңге алаяқтыққа қатысты.
Қазақстанда қаржылық қауіпсіздік бойынша алдын алу шаралары күшейтілуде. Ұлттық қаржылық сауаттылық олимпиадасында студенттерге қазіргі қаржылық қауіп-қатерлер түсіндіріліп, алаяқтық схемаларды тану жолдары үйретіледі. Сонымен қатар, Қазақстан мен Ресейдің форумы аясында АФМ және Россфинмониторинг мамандары 8 жетекші университетте оқыту өткізді.
Жастарға нақты мысалдар арқылы студенттің қалай «міндетсіз дропперге» айналуы мүмкін екені түсіндірілді. Сонымен қатар «АФМонлайн-2025» брендінің аясында ел бойынша ірі оқу іс-шаралары өтуде: қаржылық пирамидалардан бастап криптоалаяқтыққа дейін талқыланады. Мектеп оқушылары үшін жазғы лагерьлерде қаржылық сауаттылық сабақтары мен шығармашылық конкурстар ұйымдастырылды. Білім министрлігі мен Білім академиясы цифрлық қауіпсіздік тақырыптарын тәрбиелік бағдарламаларға енгізіп, мұғалімдерге дропперлікті түсіндіруді үйретеді. Әлеуметтік желілерде профилактикалық роликтер жарияланып, 3,5 млн-нан астам қаралым жинады.
